Przygotowanie pacjenta do badań laboratoryjnych

Wiarygodność wyników badań laboratoryjnych zależy od wielu czynników, wśród których bardzo ważną rolę odgrywa prawidłowe przygotowanie do badania oraz sposób i czas pobrania próbek.

Nieprawidłowe przygotowanie do badań oraz pobranie próbek może spowodować uzyskanie wyniku badania, który nie będzie odpowiadał faktycznemu stanowi organizmu i utrudni lekarzowi ocenę stanu zdrowia. Dlatego też, wybierając się do laboratorium w celu wykonania badań laboratoryjnych, należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach.

• Większość badań laboratoryjnych należy wykonywać w godzinach porannych, we krwi pobranej na czczo, po ok. 12-godzinnym spoczynku nocnym.
• W przypadku niektórych badań, np. glukozy, żelaza, triglicerydów, krew zawsze należy pobierać na czczo, gdyż po posiłku parametry te ulegają zmianom.
• Ze względu na rytm dobowy wielu hormonów, krew do badań z zakresu gospodarki hormonalnej organizmu zaleca się pobierać w godzinach porannych.
• Niektóre badania wymagają specjalnego przygotowania przed pobraniem próbek do badań, np. powstrzymania się od przyjmowania leków, specjalnej diety itp.
• Próbki moczu, kału i innych materiałów, pobierane samodzielnie, należy pobierać według zaleceń lekarza lub zgodnie z instrukcjami udostępnianymi w laboratorium.
• Próbki do badań mikrobiologicznych należy pobierać tylko do jałowych pojemników.
• Próbki takie jak np. mocz i kał należy dostarczać do laboratorium jak najszybciej po pobraniu.
• W przypadku próbek pobieranych samodzielnie, głównie moczu i kału, zawsze należy zanotować godzinę pobrania.
• Pojemniki z próbkami moczu i kału należy czytelnie podpisać imieniem i nazwiskiem osoby, u której je pobrano.
• Niektóre badania można wykonywać o każdej porze dnia, jednak dla prawidłowej interpretacji wyników lekarz zawsze uwzględni godzinę pobierania próbek.

Pamiętaj!
Przed wykonaniem badań laboratoryjnych zawsze zapytaj swojego lekarza lub pracownika laboratorium o prawidłowe przygotowanie do wykonania badań oraz poprawny sposób pobierania próbek.

Krew

W celu zapewnienia poprawnej interpretacji wyników badań laboratoryjnych zaleca się pobieranie krwi do badań w godzinach porannych, tj. pomiędzy 7.00 a 10.00.

Dodatkowo, pacjent powinien być na czczo, co oznacza, że:

• ostatni posiłek spożył w dniu poprzedzającym badanie, najpóźniej ok. godziny 18.00,
• przed badaniem spożycie płynów zostało ograniczone do niezbędnego minimum, tj. pacjent przyjmował jedynie niewielkie ilości niesłodzonych płynów, najlepiej wody,
• przez ok. 12 godzin przed pobraniem krwi pacjent nie wykonywał wysiłku fizycznego i jest po przespanej nocy.

W zależności od celu badania, dopuszcza się możliwość pobierania krwi o innych porach dnia, co zawsze wymaga zaznaczenia godziny pobrania na skierowaniu na badania.

Bezpośrednio przed pobraniem krwi pacjent powinien w miarę możliwości odpocząć przez ok. 15 minut w pozycji siedzącej.

Szczegółowych informacji dotyczących przygotowania pacjenta do badań udzielają pracownicy punktów pobrań oraz laboratoriów.

Należy pobierać na czczo z uwagi na zmiany po posiłku:

• glukoza,
• test tolerancji glukozy,
• insulina,
• peptyd C,
• parametry gospodarki lipidowej (TG, HDL),
• żelazo,
• fosfor,
• kortyzol,
• kwas foliowy.

Pobierać rano z uwagi na rytm dobowy

• żelazo,
• fosfor,
• potas,
• cynk,
• miedź,
• kortyzol,
• aldosteron,
• ACTH,
• prolaktyna,
• FSH,
• LH,
• estriol,
• TSH,
• hormon wzrostu,
• PTH,
• testosteron,
• 17-OH-progesteron,
• DHEA,
• erytropoetyna.

Zalecane pobieranie rano na czczo:

• parametry koagulologiczne (PT, APTT, fibrynogen),
• magnez,
• wapń,
• mocznik,
• kreatynina,
• kwas moczowy,
• prolaktyna,
• białko całkowite,
• bilirubina,
• AST,
• ALT,
• ALP,
• LDH,
• morfologia krwi obwodowej,
• OB.

Mocz

Przynajmniej dzień przed planowanym oddaniem moczu do badania zaleca się powstrzymanie od stosunków płciowych.

W okresie około menstruacyjnym i w czasie menstruacji wykonywanie badań mikroskopowych osadu moczu nie powinno być wykonywane i należy rozważyć, czy w tym okresie nie należy odstąpić od badania.

Pacjent powinien zaopatrzyć się w jednorazowe naczynie przeznaczone do pobrania moczu, pojemnik ten służy także zwykle do przechowywania i transportu materiału do laboratorium.
Do badań mikrobiologicznych pojemnik musi być jałowy.

Oddanie moczu musi być poprzedzone dokładnym umyciem narządów sąsiadujących z ujściem cewki moczowej przy użyciu wody i mydła.

W przypadku, kiedy pacjent nie jest w stanie oddać moczu do naczynia (np. niemowlę, pacjent obłożnie chory), mocz należy pobrać do specjalnego plastikowego woreczka, założonego w sposób obejmujący ujście zewnętrzne cewki moczowej. Woreczki dostępne są w aptekach.

Najczęściej stosuje się pobranie moczu drogą mikcji, ze środkowego strumienia, aczkolwiek czasem istnieją wskazania do pobrania pierwszej oddanej porcji moczu, np. wykrywanie Chlamydia trachomatis.

Pobranie moczu ze środkowego strumienia

Pierwszą porcję moczu wydalić do toalety, następnie, bez przerywania mikcji, ok. 50–100 ml oddać do wcześniej przygotowanego naczynia, końcową porcję moczu oddać do toalety. Pojemnik z pobraną próbką należy jak najszybciej zamknąć.

Pierwsza poranna próbka moczu

Jest uważana za standardową próbkę do badania ogólnego moczu. Mocz przed pobraniem podlega kilkugodzinnej (zazwyczaj 8-godzinnej) nocnej inkubacji w pęcherzu moczowym.

Druga poranna próbka moczu

Oddana 2–4 godziny po pierwszej. Wygodniejsza do badań w trybie pilnym, ale jej skład zależy od przyjętych płynów i aktywności fizycznej przed pobraniem.

Przypadkowa (przygodna) próbka moczu

Oddana o dowolnej porze dnia w dowolnej objętości, bez przygotowania chorego. Jest wykorzystywana do badań ze wskazań doraźnych.

Dobowa zbiórka moczu

Mocz należy zbierać do suchego, czystego, wystarczająco dużego naczynia (ok. 2–2,5 l). Laboratorium dysponuje pojemnikami z podziałką.

Zbiórkę należy rozpocząć w godzinach rannych (np. 7.00) i zakończyć dnia następnego o tej samej godzinie:

• pierwszą poranną porcję moczu odrzucić (oddać do toalety),
• wszystkie następne porcje moczu zbierać do przygotowanego naczynia łącznie z porcją poranną z dnia następnego,
• przez cały czas zbiórki pojemnik z moczem przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu,
• po zakończeniu zbiórki całość zebranego moczu zmierzyć i zapisać objętość (w mililitrach),
• mocz wymieszać i porcję 30–50 ml odlać do pojemnika do badania moczu i dostarczyć do laboratorium.

Uwaga!
Jeżeli z jakiejś przyczyny choćby jedna porcja moczu, oddana w czasie dokonywanej zbiórki, nie została przeniesiona do pojemnika przeznaczonego do zbierania moczu, badanie nie będzie dokładne. W takim przypadku należy ponownie przeprowadzić zbiórkę moczu w innym dniu.

Szczegóły postępowania podczas zbiórki dobowej moczu wymagającej konserwacji kwasem solnym (HCl) dostępne są w laboratorium.

Postępowanie z próbką po pobraniu

Pobrany mocz należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Jeżeli próbka musi być przechowywana, to najlepiej w temperaturze lodówki.

Kał

Niewielką ilość (porcja wielkości orzecha laskowego) materiału pobieramy do specjalnego pojemniczka zaopatrzonego w łopatkę.

Istotne jest, aby materiał pochodził z różnych miejsc tej samej porcji kału.

Próbkę do czasu dostarczenia do laboratorium należy przechowywać w temperaturze lodówki.

Uwaga!
Do badań mikrobiologicznych i mykologicznych należy używać jałowych pojemników, a  materiał dostarczyć do laboratorium w jak najkrótszym czasie.

Źródło:
https://www.alablaboratoria.pl/53-przygotowanie-do-badania