Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży jest niezwykle istotnym i skomplikowanym obszarem, na którego wpływ ma wiele czynników zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. W dzisiejszym prężnie rozwijającym się świecie dzieci i młodzież napotykają wiele wyzwań i stresorów mogących negatywnie wpływać na ich zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie. Czynniki te obejmują szeroki zakres zagadnień, od globalnych wydarzeń, takich jak wojna czy pandemia COVID-19, przez presję rodziców, aby ich dzieci uczyły się jak najlepiej, aż po trudności w relacjach społecznych oraz nadmierną ilość czasu spędzanego w świecie wirtualnym i mediach społecznościowych.

Badanie MŁODE GŁOWY

W odpowiedzi na tę sytuację fundacja UNAWEZA podjęła się przeprowadzenia szeroko zakrojonego badania, z którego raport został opublikowany w 2023 r. Miało ono na celu zgłębienie wiedzy o samopoczuciu młodych ludzi, poznanie ich problemów i sposobów myślenia o sobie, rozpoznanie czynników wpływających na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży, identyfikację ich potencjalnych skutków oraz wskazanie możliwych sposobów wspierania młodego pokolenia w radzeniu sobie z trudnościami. Dzięki spojrzeniu na te zagadnienia z różnych perspektyw możemy lepiej zrozumieć potrzeby młodzieży i stworzyć bardziej efektywne strategie interwencji i wsparcia. Ankieta została przeprowadzona we wszystkich województwach Polski, wzięło w niej udział 1923 szkół. Wyniki były opracowane na podstawie odpowiedzi łącznie 184 447 uczniów. Przeważającą część badanych stanowili uczniowie szkół podstawowych (56,5%), a także uczniowie liceów ogólnokształcących (24,4%) i techników (16,8%). Wzięcie udziału w sondażu było dobrowolne, a ankieta była wypełniana internetowo na zajęciach w szkole.

Najczęściej zgłaszane problemy młodych osób

Wśród najczęstszych problemów zgłaszanych przez młodzież można wyróżnić brak motywacji do działania, którą dzieci kształtują już przed rozpoczęciem szkolnej edukacji. Jej brak dotyka ponad połowę młodych ludzi (52,4%). Ponadto niemal co trzeci uczeń doświadcza uczucia samotności (37,5%) i odczuwa problemy ze snem (32,5%). Wyzwaniem dla wielu z nich jest również akceptowanie siebie oraz swojego wyglądu.

Zaburzenia motywacji mogą mieć szereg przyczyn, na przykład przyczyną może być przebodźcowanie układu nerwowego nadmiernym używaniem elektroniki, niskie poczucie własnej sprawczości, depresja czy doświadczanie przemocy. Jest to zjawisko, które często prowadzi do spiralnego pogorszenia sytuacji, ponieważ brak motywacji może prowadzić do kolejnych problemów, takich jak trudności w nauce, gorsze samopoczucie psychiczne czy myśli samobójcze. Analiza wyników badań pokazała, że problemy z nauką są często konsekwencją problemów, a nie ich źródłem. Do tego dochodzą wymieniane przez młodych problemy z brakiem koncentracji uwagi (38,1%), gorszym samopoczuciem psychicznym (36,3%), kłopotami w nauce (30,6%), problemami ze snem (37%) i deklarowanym brakiem chęci do życia (28%), które pokazują, w jak dużym stopniu wyczerpani czują się współcześni uczniowie. Wielu z nich jednocześnie doświadcza wymienionych problemów, w ten sposób znajdując się w pewnej „pułapce”, z której samodzielnie nie są w stanie wyjść. Z tego powodu ogromnym błędem dorosłych jest uproszczenie zjawiska braku motywacji dzieci i młodzieży i sprowadzenie go wyłącznie do problemów związanych z osiągnięciami szkolnymi. My, dorośli, z góry uznajemy, że brak chęci do działania to świadomy wybór dzieci i nastolatków spowodowany np. lenistwem czy buntem, zamiast udzielić im wsparcia. Nierzadko dzieci z tego właśnie powodu doświadczają przemocy ze strony osób dorosłych: nauczycieli, rodziców i opiekunów. Jako przykład można podać kilka wypowiedzi zacytowanych przez uczestników badania: „Czemu się nie uczysz. Przynosisz mi wstyd”, „Po prostu nic nie umiesz i tylko i wyłącznie użalasz się nad sobą”, „Dziecko, ty lepiej nie myśl, bo ci to ewidentnie nie wychodzi”.

Badanie MŁODE GŁOWY wykazało, że wiele młodych osób doświadcza samotności życiowej, co może mieć różnorodne źródła, począwszy od problemów w środowisku rodzinnym i szkolnym aż po nadmierne przebywanie w środowisku cyfrowym. Wśród powodów osamotnienia pozostaje także utrata rodziców, ich postawa zaniedbująca dziecko lub pracoholizm. Samotność życiowa często jest powiązana z niskim poczuciem własnej wartości i brakiem akceptacji samego siebie – dzieci i młode osoby o niskiej samoocenie mają trudności w budowaniu relacji społecznych i często doświadczają izolacji – dlatego z tego powodu może przyjmować różne oblicza, które w dużym stopniu zależą od działań, jakie podejmuje dziecko, aby sobie z własnym osamotnieniem poradzić (na przykład osoba nieletnia może nadmierne angażować się w aktywność w świecie cyfrowym). Analizując zjawisko samotności życiowej, której doświadcza co trzeci uczeń w Polsce, warto podkreślić, iż trzeba rozwijać wśród młodych osób umiejętności interpersonalne i społeczne, gdyż one umożliwiają współpracę i współdziałanie z innymi.

Samoocena i poczucie sprawczości

Niemal połowa badanych to osoby o skrajnie niskiej samoocenie, a ponad jedna czwarta uczniów (26,4%) uważa się za mniej wartościową od innych ludzi.
Ponad 31% dzieci nie lubi siebie, większość uczniów (65,9%) wyraża chęć posiadania większego szacunku do samego siebie, a ponad połowa z nich (56,4%) uważa, że jest do niczego.
Około jedna trzecia uczniów ocenia się przez pryzmat swojego ciała.
Nieco mniej niż połowa z nich (44,4%) uważa, że nie wiedzie im się w życiu.

Wyniki przeprowadzonego badania MŁODE GŁOWY ujawniają dramatycznie niski poziom samooceny oraz poczucia sprawczości dzieci i młodzieży w Polsce. To niepokojący wskaźnik, ponieważ niska samoocena wiąże się z szeregiem negatywnych skutków dla zdrowia psychicznego, takich jak depresja, myśli samobójcze i próby samobójcze. Analizując uzyskane wyniki, można wnioskować, że: skłonność młodych ludzi do zaburzeń odżywiania (43,3%), ćwiczenia ponad własne siły (34,2%), regularne postępowanie wbrew sobie, aby być akceptowanym przez innych (29,3%), stanowią konsekwencję skrajnie niskiej samooceny i ryzykownych prób radzenia sobie z takim stanem rzeczy. Przyczynami wpływającymi na kształtowanie tak niskiego poczucia własnej wartości są: doświadczanie przemocy, surowe metody wychowawcze, nadmierne oczekiwania rodziców wobec dzieci, nadopiekuńczość oraz nadmiar negatywnych informacji zwrotnych od nauczycieli i kolegów. Świat cyfrowy, w którym młodzież spędza dużo czasu, również odgrywa tutaj istotną rolę poprzez propagowanie nierealnych standardów piękna, możliwość manipulacji wyglądem za pomocą filtrów oraz nieustanne porównywanie się z innymi.

Akceptacja społeczna

Jedna trzecia uczniów (27,4%) uważa, że ich wartość zależy od akceptacji innych.
Prawie połowa dzieci (48,6%) deklaruje, że ich wartość wzrasta, gdy rodzina jest z nich dumna.
Jedna dziesiąta uczniów (10,5%) czuje, że nie ma ani jednej osoby, która w pełni ich akceptuje.
Około jednej trzeciej uczniów (37%) uważa, że osoby mające realnych przyjaciół są bardziej wartościowe od tych, którzy ich nie posiadają.
Ponad jedna trzecia (34,1%) uczniów regularnie używa filtrów do swoich zdjęć w sieci.
Jedna trzecia uczniów (29,3%) regularnie postępuje wbrew sobie, aby być akceptowanymi przez innych.

Przeprowadzone badanie potwierdza, że aprobata społeczna jest dla dzieci w wieku szkolnym jednym z kluczowych czynników wpływających na rozwój i samoocenę. Uczniowie są w stanie wiele poświęcić i często robić rzeczy wbrew sobie, by być lubianymi i akceptowanymi, niestety bardzo dużo z nich otrzymuje wiele świadczących o braku tolerancji komunikatów, które dotyczą m.in. ciała, osobowości, orientacji seksualnej dziecka czy sposobu wyrażania przez nie emocji. Niedostateczne wsparcie i brak akceptacji ze strony rodziny, rówieśników czy społeczeństwa mogą znacząco obniżać ich poczucie własnej wartości, a to z kolei może prowadzić do problemów emocjonalnych, np. depresji, czy zrodzenia w młodych głowach myśli samobójczych. W świetle badania alarmujące jest to, że ponad 10% dzieci i nastolatków uważa, że nie ma ani jednej osoby, która je w pełni akceptuje. Z drugiej strony badanie udowodniło, że wysoką samoocenę posiadają młodzi, którzy mają przynajmniej trzy osoby, przy których mogą być naprawdę sobą.

Doświadczanie przemocy

Prawie połowa wszystkich uczniów (49,8%) w ciągu ostatniego miesiąca doświadczyła hejtu w Internecie, a co trzecia osoba (33,3%) przyznaje, że hejtuje innych.
Prawie dziesięć procent dzieci (9,5%) deklaruje, że doświadcza przemocy rówieśniczej.
Około jedna trzecia uczniów (30,7%) komunikuje, że najczęściej okrutne treści o sobie słyszy od siebie.
Co dziesiąte (11,3%) dziecko czuje się zaniedbane przez rodziców, a 15,8% przyznaje, że doświadcza przemocy domowej.

Badanie wykazało, że przemoc fizyczna w postaci bijatyk czy kradzieży występuje rzadziej niż przemoc słowna, np. w formie obrażania, wykluczania z grupy czy pomawiania. Dzieci cytują wypowiedzi zarówno rodziców, nauczycieli, rodzeństwa, jak i rówieśników, np.: „Ale jesteś gruba”, „Jesteś porażką”, „Do niczego się nie nadajesz”, „Dzieci w twoim wieku nie mają problemów”, „Bez ciebie było lepiej”, „Brzydzę się tobą”. Przemoc słowna, zwłaszcza ta w postaci hejtu w Internecie, jest powszechna, o czym świadczy fakt, że niemal połowa badanych uczniów doświadczyła jej w ciągu ostatniego miesiąca. Co więcej, prawie jedna trzecia przyznaje się do bycia sprawcą przemocy w sieci. Ważne jest również, by podkreślić, że przemoc werbalna dotyczy nie tylko relacji z innymi, ale również relacji z samym sobą.

Przemoc domowa także jest bardzo często zgłaszana przez młodych ludzi, przy czym część z nich może nie rozpoznawać różnych jej form (według dzieci najczęściej pojawia się przemoc fizyczna, a nie słowna czy zaniedbanie). Większość osób nieletnich biorących udział w badaniu posiada jednak niewystarczającą wiedzę w tym zakresie, by prosić o pomoc.

Rzeczywistość cyfrowa

Około 8 na 10 uczniów zadeklarowało, że przed ukończeniem 13. roku życia miało konto w mediach społecznościowych.
Co piąty uczeń (22,7%) przyznaje, że czuje się uzależniony od nowych technologii.
Ponad jedna trzecia dzieci (33,3%) odczuwa silny lęk przed odłączeniem od sieci, co może wskazywać u nich na obecność FOMO (Fear of Missing Out)¹, a ponad 17% uczniów doświadcza przemęczenia ekranowego.
Blisko połowa młodzieży (49,8%) doświadczyła hejtu w sieci w ciągu ostatniego miesiąca, a przeważająca część przypadków hejtu (42,6%) dotyczyła wyglądu fizycznego.

Przestrzeń internetowa stała się naturalnym miejscem przebywania młodych osób, które realizują w niej swoje potrzeby związane z szukaniem kontaktów społecznych, rozrywki i sposobów na spędzanie wolnego czasu. W sieci poszukują również wsparcia w trudnych chwilach, ale w zamian często doświadczają przemocy. Najczęstszymi sprawcami są osoby nieznane oraz koledzy i koleżanki z klasy. Hejt najczęściej dotyka ludzi ze słabszą samooceną oraz uczniów szkół podstawowych, ale niewielu z nich zgłasza problem hejtu lub cyberprzemocy. Analiza pokazuje również, że część młodych osób nie publikuje w Internecie prawdziwych informacji o sobie, a niespójność między ich życiem realnym a cyfrowym dotyka również ich kolegów, koleżanki i influencerów.

Zachowania ryzykowne i autodestrukcyjne podejmowane przez młodzież

Zachowania ryzykowne podejmowane przez dzieci w wieku szkolnym, a szczególnie przez młodzież, są w pewnym stopniu wpisane w okres dojrzewania, który związany jest z eksperymentowaniem, badaniem granic, poznawaniem siebie i budowaniem własnej tożsamości. Do najczęstszych okoliczności mających wpływ na stopień podejmowania przez młodych ludzi zachowań ryzykownych należą: status społeczno-ekonomiczny rodziny, w której wychowuje się dziecko, relacje interpersonalne w rodzinie, umiejętności wychowawcze rodziców, cechy indywidualne dziecka, postawy i zachowania rówieśników, z którymi dziecko utrzymuje kontakt, klimat w szkole i swoiste cechy środowiska zamieszkania dziecka. W badaniu MŁODE GŁOWY najczęściej zgłaszanymi zachowaniami ryzykownymi były:

oglądanie w sieci materiałów prezentujących przemoc (39,5% młodych ludzi),
regularne oglądanie pornografii (blisko jedna piąta uczniów – 20,7%),
dokonywanie zakupów online w grach (prawie połowa uczniów – 49,1%),
regularne oglądanie gali FAME MMA, co może promować przemoc i agresywne zachowania oraz mieć negatywne skutki dla rozwoju osobowości młodzieży (ponad połowa uczniów – 54,1%).

Analiza zachowań ryzykownych wskazuje na różnice między uczniami szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Uczniowie tych ostatnich częściej podejmują zachowania ryzykowne, które mogą wynikać z potrzeby zdobycia akceptacji, braku poczucia przynależności oraz trudności w samoregulacji emocji. Na zwiększone ich występowanie ma wpływ poziom samotności życiowej i samooceny – im większy, tym większa częstotliwość tego typu zachowań.

Zachowania autodestrukcyjne, takie jak objadanie się, głodzenie, ćwiczenie ponad miarę, odchudzanie się i samookaleczanie, mogą być wyrazem braku akceptacji własnego ciała oraz problemów emocjonalnych. Wyniki pokazujące, jak często młodzi ludzie sięgają po takie rozwiązania, są alarmujące:

Niemal co trzeci uczeń (32,8%) regularnie podejmuje działania mające na celu odchudzanie się.
Prawie połowa dzieci i młodych ludzi (43,3%) objada się lub głodzi.
Jedna trzecia (34,2%) uczniów przyznaje, że pomimo złego samopoczucia regularnie ćwiczy ponad siły.
Jedna szósta (16%) przyznaje się do okaleczania swojego ciała.

Powyższe wyniki wskazują na istnienie wielu zachowań autodestrukcyjnych wśród młodzieży, co wymaga szczególnej uwagi i skutecznej interwencji ze strony społeczności szkolnej, rodziców oraz instytucji odpowiedzialnych za zdrowie i edukację młodego pokolenia. Jednym z czynników najsilniej wpływających na podejmowanie zachowań autodestrukcyjnych jest odczuwanie samotności życiowej. W tym miejscu warto wspomnieć, iż 49,6% uczniów, którzy wzięli udział w badaniu, deklaruje jednocześnie, że nie ufa innym ludziom, co wyraźnie pokazuje kryzys zaufania społecznego w populacji dzieci i młodzieży w Polsce. Kryzys ten może nasilać uczucie osamotnienia i w sytuacji załamania psychicznego wzmacniać opór przed korzystaniem ze wsparcia innych osób, w tym profesjonalistów, a także przyczyniać się do poszukiwania przez młodych ryzykownych strategii radzenia sobie z problemami.

Kryzys psychiczny

Niemal co trzeci uczeń (29,3%) ma podejrzenie depresji.
Ponad jedna piąta badanych młodych ludzi (20,1%) przyznaje, że nie chce im się żyć.
Ponad czterdzieści procent badanych (41,9%) przyznaje, że w ich najbliższym otoczeniu ktoś mówił o samobójstwie, podjął próbę samobójczą lub odebrał sobie życie.
Uczniowie deklarowali, iż na przestrzeni całego swojego życia mieli myśli samobójcze (39,2%), mówili o samobójstwie (25,9%), planowali samobójstwo (18,6%) lub podjęli próbę samobójczą (8,8%).

Powyższe dane uzyskane z badania wskazują na alarmująco wysoki odsetek dzieci i młodzieży z podejrzeniem depresji oraz na rosnącą liczbę zachowań samobójczych, zwłaszcza w grupie nastolatków.

W Polsce depresja wśród dzieci i młodzieży jest najbardziej rozpowszechniona w populacji nastolatków. Alarmująco wręcz niska samoocena u polskich dzieci jest jedną z najbardziej istotnych przyczyn depresji, pojawienia się myśli, deklaracji oraz prób samobójczych. Drugi istotny powód wystąpienia depresji stanowi niski poziom umiejętności radzenia sobie ze stresem dnia codziennego. W świetle tych informacji niezwykle istotne staje się znalezienie metod profilaktyki, które zmniejszą groźbę zachowań zagrażających życiu. Głównie chodzi o doszukanie się przyczyn niskiej samooceny i niskiego poczucia sprawczości u dzieci i młodzieży. Dodatkowo należy opracować programy wzmacniania tych obszarów, co jest zgodne z postulatami Światowej Organizacji Zdrowia WHO. Według tej organizacji jednym z czterech najważniejszych działań zapobiegających zachowaniom samobójczym jest kształcenie nastolatków w zakresie umiejętności życiowych.

Korzystanie ze wsparcia psychologicznego

Niemal 70% uczniów nigdy nie korzystało ze wsparcia psychologa ani w szkole, ani poza szkołą.
Prawie 9 na 10 uczniów (88,35%) przyznaje, że w ich szkole jest psycholog szkolny, ale tylko 1 na 20 osób (5%) w chwilach dla siebie trudnych skorzystałaby z jego pomocy.
Dzieci nie korzystają z pomocy psychologa z różnych powodów, np. 8% z nich uważa, że takie wsparcie nie jest skuteczne, a 6,4% nie wierzy, że ten dochowa tajemnicy.
Aż 26,5% uczniów w chwilach trudnych starałoby się swoje problemy rozwiązywać samodzielnie.

Badanie wykazało, że problemem jest nie tyle brak psychologów w szkołach, co niechęć młodych ludzi do korzystania z tej formy wsparcia. Przyczyny są wielorakie: brak pewności, że to przyniesie korzyść, obawa przed wyjawieniem ich tajemnic, ale również postrzeganie wizyty u psychologa jako „kary”. Pokazuje to, jak ważne jest, by w środowisku szkolnym zbudować obraz psychologa i pomocy psychologicznej jako normalnej formy wsparcia, bez narażania się na ośmieszenie w oczach innych (i swoich własnych), a także bez przyklejania etykietki, że „coś jest ze mną (z nim) nie tak”. Z przeprowadzonych badań wynika, że na pytanie: „Kiedy masz problem, kiedy jest ci ciężko i nie wiesz, co robić, gdzie, w jakich miejscach, u kogo szukasz pomocy?”, aż jedna czwarta uczniów odpowiadała, że starałaby się swoje problemy rozwiązywać samodzielnie.

Osoby i instytucje wspierające dzieci i młodzież

Co drugi uczeń (49,6%) podaje, że nie ufa innym osobom.
Ponad połowa badanych (53,2%) w trudnych momentach szuka wsparcia u rodziców.
Młodzi ludzie podziwiają matkę (56,5%) i ojca (45,4%).
Co dziesiąty uczeń (12%) deklaruje, że czuje się niekochany przez swoich rodziców.
Ponad 43% uczniów uważa, że nauczycielom nie zależy na ich przyszłości.

W ważnych i trudnych momentach ankietowani uczniowie szukają wsparcia przede wszystkim u rodziców, co sytuuje rodzinę na pierwszym miejscu wśród systemów wspierających. Rodzice są najczęściej wymienianym autorytetem. Do innych ważnych źródeł wsparcia można zaliczyć przyjaciół, sąsiadów, kolegów i koleżanki, organizacje nieformalne i formalne, profesjonalistów (w tym nauczycieli) oraz punkty pomocy. Jednakże mimo dostępnego wsparcia społecznego wielu uczniów nie chce lub nie odczuwa gotowości do tego, aby z niego korzystać. Młodzi ludzie próbują swoje problemy rozwiązywać sami; deklarują, że nie ufają innym osobom; nie wierzą, że taka pomoc może być skuteczna lub uważają, że dorosłym na nich nie zależy.

Choroba przewlekła – dodatkowy czynnik wpływający na funkcjonowanie i zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży

Przedstawione badanie MŁODE GŁOWY, analizując wiele składowych, obszernie opisuje zdrowie psychiczne młodych osób w Polsce. W przypadku osób z mukowiscydozą istnieje jeszcze dodatkowe, olbrzymie obciążenie, jakie stanowi przewlekła choroba i wszystko, co się z nią wiąże. Bezsprzecznie jednym z najważniejszych czynników jest aktualny stan zdrowia i stopień zaawansowania choroby. To decyduje, na ile choroba i podjęte leczenie pozwalają dziecku funkcjonować w środowisku lub ile ograniczeń je dotyka. Choroba wpływa na każdy obszar życia nie tylko młodego człowieka, ale również całej jego rodziny. Choroba jest brana pod uwagę przy podejmowaniu większości decyzji – o wykonywaniu lub przerwaniu pracy zawodowej rodzica, o rozpoczęciu edukacji przedszkolnej, o miejscu spędzania wakacji, o wprowadzeniu indywidualnego nauczania, o zarządzaniu finansami rodziny itd. Takich wyborów jest nieskończona liczba. Choroba przewlekła niesie ze sobą ryzyko niepewnej przyszłości i ciągłego lęku o stan zdrowia, strachu przed badaniami i przed postępowaniem objawów. Wiąże się z czasochłonnym i trudnym codziennym leczeniem, częstymi wizytami lekarskimi i hospitalizacjami. Wszystko to silnie wpływa na funkcjonowanie społeczne, emocjonalne, samoocenę i poczucie sprawczości dzieci i młodzieży z mukowiscydozą. Badania pokazują, że ryzyko wystąpienia problemów w funkcjonowaniu psychospołecznym młodych pacjentów z chorobami przewlekłymi jest od 1,5 do 3 razy większe w porównaniu z grupą zdrowych rówieśników. Dodatkowo występowanie zaburzeń psychicznych znacząco wpływa na przestrzeganie zaleceń lekarskich, a w konsekwencji na stan zdrowia i dalszy przebieg choroby. Szczególnie depresja utrudnia systematyczne wykonywanie zabiegów leczniczych, co może być przyczyną pogorszenia samopoczucia i zaostrzenia mukowiscydozy. Badania wykazały, że zarówno u dzieci, jak i dorosłych większa liczba epizodów depresji jest skorelowana z gorszą funkcją układu oddechowego. Dlatego też tak ważne jest wczesne rozpoznanie niepokojących objawów w funkcjonowaniu psychospołecznym dzieci i młodzieży, postawienie właściwej diagnozy i wdrożenie odpowiedniej interwencji oraz leczenia.

Co robić?

W obliczu przedstawionych wyników badania MŁODE GŁOWY możemy z dużą pewnością stwierdzić, że wspieranie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży staje się sprawą priorytetową. Jednym z kluczowych aspektów mających na to wsparcie wpływ jest obecność i czujność rodziców. Niezwykle istotne są: niebagatelizowanie sygnałów alarmowych, proponowanie pomocy oraz aktywne uczestnictwo w życiu swoich bliskich. Bardzo ważne jest, abyśmy podejmowali rozmowę z naszymi dziećmi i utrzymywali z nimi silne więzi. Rodzinna komunikacja może pomóc nam zrozumieć, jakie są obawy i potrzeby naszych bliskich oraz jak możemy ich najlepiej wesprzeć. Choć to zadanie może być trudne i wymagające, jest niezwykle istotne dla zdrowia psychicznego naszych dzieci.

Dostępne formy wsparcia i leczenia

Przeprowadzone w ostatnim czasie badania, takie jak m.in. MŁODE GŁOWY, ujawniły, jak dużym problemem stają się trudności dzieci i młodzieży związane z funkcjonowaniem psychospołecznym, a jednocześnie stopień nieskuteczności podejmowanych obecnie działań mających je złagodzić. Taki stan wynika z wielu przyczyn, między innymi: ze zbyt małego dostępu do bezpłatnej opieki specjalistycznej, z braku zaufania do specjalistów, z powodu bagatelizowania problemu czy zbyt małej wiedzy o tym, gdzie szukać wsparcia. Powstało wiele inicjatyw, programów i projektów realizowanych w różnych instytucjach – w szkołach, gminach, placówkach zdrowia i w Internecie (przy czym w szkołach realizowane są przede wszystkim programy profilaktyczne). Niestety, dostęp do różnorodnych form wsparcia i pomocy nie jest jednakowy. Łatwiej je znaleźć w dużych miastach i tam z nich skorzystać, chociaż nie stanowi to reguły.

Podsumowanie

Raport MŁODE GŁOWY analizuje istotne kwestie dotyczące zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Polsce. Nie możemy też zapominać, że choroba przewlekła jest kolejnym czynnikiem obciążającym, który wymaga szczególnej uwagi. Z badania zdecydowanie wynika, że rodzice i rodzina pozostają kluczowymi źródłami wsparcia dla dzieci i młodzieży. Rodzina stanowi również główne środowisko, w którym młodzi ludzie uczą się podstawowych umiejętności życiowych, co według WHO jest jednym z najważniejszych sposobów zapobiegania zachowaniom samobójczym.

To od nas w dużej mierze zależy budowanie w dzieciach akceptacji, wartości i umiejętności zrozumienia oraz radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych. Otwarta komunikacja rodzinna oraz świadome podejście do zdrowia psychicznego naszych dzieci są kluczowe dla ich rozwoju i dobrostanu psychicznego.

Bibliografia

Dębski M., Flis J. (2023). MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym. Raport z badania dotyczącego zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości i sprawczości wśród młodych ludzi w Polsce, Fundacja UNAWEZA, Warszawa, https://mlodeglowy.pl.
Taylor R.M., Gibson F., Franck L.S. The experience of living with a chronic illness during adolescence: a critical review of the literature. J Clin Nurs. 2008 Dec;17 (23): s. 3083–3091.
Vassilopoulos A., Swartz M. et al. Adolescent and caregiver mental health, pulmonary function, and healthcare utilization in pediatric cystic fibrosis, Children’s Health Care, 2022; 51: 2, s. 199–212.
Withers A.L. Management issues for adolescents with cystic fibrosis. Pulm Med. 2012; 2012: 134132.