Żywienie sportowca z mukowiscydozą jako klucz do sukcesu sportowego

Dla sportowców z mukowiscydozą (Cystic Fibrosis, CF) odpowiednie wybory żywieniowe mają kluczowe znaczenie. Mukowiscydoza jako choroba genetyczna znacząco wpływa na stan odżywienia, funkcjonowanie płuc i układu pokarmowego, co sprawia, że potrzeby dietetyczne sportowca stają się szczególnie ważne. Właściwe odżywianie dostarcza nie tylko energii do ćwiczeń, ale również składników odżywczych niezbędnych do wsparcia układu odpornościowego oraz optymalnej regeneracji po wysiłku fizycznym.

Korzyści płynące z regularnych ćwiczeń fizycznych przy mukowiscydozie

Ćwiczenia fizyczne wykazują wiele korzyści dla osób z mukowiscydozą, między innymi:

• zwiększenie siły mięśni oddechowych,
• pomoc w usuwaniu śluzu z płuc,
• zwiększenie masy mięśniowej (co pozytywnie wpływa na masę ciała),
• poprawa apetytu (a tym samym potencjalny przyrost masy ciała),
• lepsza gęstość mineralna kości,
• uwalnianie endorfin, które poprawiają samopoczucie i dają lepsze poczucie dobrostanu,
• poprawa kontroli poziomu cukru we krwi [1].

Warunkiem do uzyskania maksymalnych korzyści z regularnych treningów jest omówienie ich ze swoim fizjoterapeutą lub trenerem. Najlepsze rezultaty osiąga się, pracując z zespołem doświadczonych specjalistów. Połączenie odpowiedniego żywienia i treningów fizycznych pozwala w pełni wykorzystać potencjał sportowca z mukowiscydozą.

Niedożywienie w mukowiscydozie

Osoby z mukowiscydozą potrzebują większej ilości kalorii, białka i tłuszczów, aby sprostać potrzebom energetycznym i utrzymać zdrową masę ciała. Regularne uprawianie aktywności fizycznej jeszcze bardziej zwiększa te potrzeby. Sportowcy z mukowiscydozą są często narażeni na wysokie ryzyko niedożywienia, co niesie za sobą poważne konsekwencje. Dlatego tak ważne jest zaplanowanie w ich pożywieniu odpowiedniej zawartości makro- i mikroskładników oraz właściwej ilości płynów w celu zapobiegania spadku masy ciała.

Niedożywienie u osób chorych na mukowiscydozę może osłabiać układ odpornościowy, zmniejszać masę mięśniową, obniżać poziom energii i pogarszać funkcjonowanie płuc. Wszystko to zwiększa ryzyko infekcji i powikłań zdrowotnych, a w konsekwencji upośledza zdolność treningową i ogólną jakość życia sportowca.

Patofizjologia niedożywienia w przebiegu choroby jest bezpośrednio związana ze złym stanem odżywienia wynikającym z następstw mutacji w genie CFTR oraz:

• zwiększonym zapotrzebowaniem kalorycznym,
• stratami energetycznymi,
• upośledzonym trawieniem, w tym wchłanianiem kluczowych składników odżywczych, takich jak białka i tłuszcze.

Chociaż stan odżywienia chorych na mukowiscydozę poprawił się znacząco w ciągu ostatnich dwóch dekad, odpowiednie postępowanie żywieniowe nadal pozostaje poważnym problemem [6, 8].

Wymagania dietetyczne sportowca z mukowiscydozą są indywidualne i zależą od wielu czynników, między innymi od: ogólnego stanu zdrowia konkretnej osoby, funkcji płuc, doświadczenia i poziomu zaawansowania w uprawianej dyscyplinie sportowej. Regularne treningi dodatkowo zwiększają pulę zapotrzebowania energetycznego w ciągu doby. Istotne jest przeciwdziałanie pogłębianiu deficytu kalorycznego poprzez odpowiednio zaplanowane żywienie i suplementację.

Zbyt niskie pokrycie zapotrzebowania na energię wpływa na zmniejszenie ogólnej masy ciała, a tym samym przyczynia się do zmniejszenia się poziomu tkanki tłuszczowej, co wśród wielu sportowców może wydawać się celem obranym do osiągnięcia. Jednakże zbyt niski poziom tkanki tłuszczowej może przyczyniać się do rozwoju zespołu RED-S (to tzw. względny niedobór energii w sporcie, zang. relative energy deficiency in sport) u sportowców. Zespół RED-S dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn trenujących zawodowo lub rekreacyjnie. Jest on wynikiem niedostatecznej podaży kalorii z diety przy jednocześnie zwiększonym zapotrzebowaniu energetycznym związanym ze wzmożoną aktywnością fizyczną, co prowadzi do ujemnego bilansu energetycznego.

Mimo że taki niedobór energii u sportowców występuje w populacji ogólnej, to jego konsekwencje są szczególnie istotne w wypadku osób chorujących na mukowiscydozę, u których deficyt energetyczny jest dodatkowo pogłębiony wskutek przebiegu choroby podstawowej.

Te zaburzenia niosą za sobą negatywne efekty podczas treningów oraz zawodów i przyczyniają się do obniżenia poziomu glikogenu, siły mięśni i wytrzymałości, pogorszenia odpowiedzi treningowej oraz zdolności oceny sytuacji, a także zmniejszają koordynację i koncentrację, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonego ryzyka kontuzji wśród sportowców [3].

W zależności od liczby treningów, rodzaju uprawianej dyscypliny oraz spontanicznej aktywności w ciągu dnia zapotrzebowanie sportowca z mukowiscydozą będzie się indywidualnie zmieniać.

Żywienie sportowca z mukowiscydozą – cele i zalecenia

Bez względu na rodzaj uprawianego sportu lub ćwiczeń, ważne jest to, co osoba aktywna fizycznie je i pije na co dzień. Treningi zwiększają zapotrzebowanie na energię, płyny i sól, dlatego należy umiejętnie zwiększyć ich ilość w diecie.

Celem leczenia żywieniowego u chorych na mukowiscydozę jest utrzymanie prawidłowego odżywienia organizmu i zapobieganie niedożywieniu. Standardowa dieta powinna być wysokokaloryczna i bogatotłuszczowa, wspomagana suplementacją enzymami trzustkowymi i witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Nowsze badania sugerują także zwiększenie spożycia białka oraz niezbędnych kwasów tłuszczowych (EFA), aby poprawić stan odżywienia i długoterminowe wyniki leczenia [6].

Co wpływa na zapotrzebowanie energetyczne sportowca?

Zachowanie zrównoważonego bilansu energetycznego jest jedną z podstawowych zasad racjonalnego żywienia sprzyjającą utrzymaniu należnej masy i właściwego składu ciała oraz podtrzymaniu zdrowia w profilaktyce chorób przewlekłych, a u sportowców także zwiększeniu zdolności wysiłkowych [4].

Kilokaloria to „waluta energetyczna” wykorzystywana przez nasze ciało. Jest to energia dostarczana z tłuszczów (dziewięć kilokalorii na jeden gram), węglowodanów (cztery kilokalorie na jeden gram), białek (cztery kilokalorie na jeden gram) pochodzących z pożywienia, a także z alkoholu (siedem kilokalorii na jeden gram).

Wydatkowane kilokalorie można rozdzielić na cztery główne składowe (rys. 1):

• podstawowa przemiana materii jest największą składową metabolizmu u człowieka. Kilokalorie zużywane są na bicie serca, oddychanie, pracę układu hormonalnego czy pokarmowego. Mniej więcej tyle kalorii twój organizm zużyje, by utrzymać cię przy życiu wtedy, kiedy śpisz lub leżysz cały dzień bez ruchu;
• aktywność codzienna (poza treningami), czyli poranne mycie zębów, gestykulowanie, wiercenie się na krześle, zakupy po pracy, wejście schodami zamiast korzystania z windy, prasowanie, mycie okien lub każda dodatkowa aktywność, której się podejmiesz poza zaplanowanym treningiem. Osoby, u których mamy do czynienia z nadwagą, powinny dążyć do planowania jak największej liczby spontanicznych aktywności w ciągu dnia. Dobrym przykładem jest wybór schodów zamiast windy, przejście się na przystanek autobusowy lub zaparkowanie dalej od celu, by wygenerować dodatkowy spacer;
• aktywność treningowa wiąże się z treningiem na siłowni z obciążeniem, godzinnym joggingiem, zajęciami fitness, jogą i każdym innym rodzajem aktywności, który wykonujesz;
• termiczny efekt pożywienia to część kilokalorii spożywanych z posiłkiem, która musi zostać poświęcona na to, aby ten posiłek strawić, wchłonąć i zmetabolizować. W standardowej diecie termiczny efekt pożywienia stanowi około 10% spożytych kalorii.

Rysunek. Składowe bilansu kalorycznego (źródło: https://dietetykanienazarty.pl)

Podstawy żywienia: makroskładniki w diecie sportowca z mukowiscydozą

Węglowodany

Podczas ćwiczeń organizm potrzebuje paliwa, czyli energii do pracy. Ta energia pochodzi głównie z węglowodanów (i częściowo z tłuszczów) zawartych w diecie. Węglowodany są magazynowane w wątrobie i mięśniach pod postacią glikogenu, który jest wykorzystywany podczas ćwiczeń fizycznych. Dla pacjentów z mukowiscydozą węglowodany są niezwykle ważnym składnikiem diety. Ich udział w całodziennym jadłospisie powinien wynosić od 40 do 45%. W wypadku gdy u osób z mukowiscydozą wykryje się również cukrzycę, konieczne jest indywidualne ustalenie razem z lekarzem prowadzącym odpowiedniej podaży węglowodanów w diecie [7].

Błonnik pokarmowy – ile powinno się go znaleźć w diecie?

Błonnik znajduje się głównie w owocach, warzywach, produktach pełnoziarnistych i roślinach strączkowych. Jest złożony z węglowodanów, których organizm nie wchłania i które przechodzą stosunkowo nienaruszone przez układ pokarmowy. Wyróżnia się dwa rodzaje błonnika:

• błonnik rozpuszczalny tworzy żelową substancję i w ten sposób pomaga regulować poziom cukru we krwi i obniżać poziom cholesterolu,
• błonnik nierozpuszczalny wspomaga zdrowe trawienie, pozostaje nienaruszony przez układ pokarmowy.

Zalety błonnika pokarmowego:

• zapobiega zaparciom i łagodzi ich przebieg,
• poprawia pasaż jelitowy,
• obniża ryzyko zachorowania na choroby serca,
• obniża ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 [9].

Sportowcy powinni unikać spożywania dużych ilości błonnika przed treningiem z kilku powodów:

• wystąpienie problemów żołądkowo-jelitowych – wysokie spożycie błonnika może prowadzić do wzdęć, gazów i biegunki, co jest niepożądane podczas intensywnego wysiłku;
• zmniejszenie wchłaniania kalorii – błonnik nie dostarcza kalorii, a jego nadmiar może ograniczać wchłanianie niezbędnych składników odżywczych, co wpływa na wydajność i regenerację;
• opóźnienie opróżniania żołądka – spożywanie dużych ilości błonnika przed treningiem może powodować uczucie pełności i dyskomfortu, co negatywnie wpływa na komfort ćwiczeń.

Ważne jest dostosowanie spożycia błonnika przed zawodami. Tak więc aby zminimalizować ryzyko problemów żołądkowo-jelitowych i zapewnić sobie lepszą wydajność sportową, w dniu zawodów lub intensywnego treningu sportowcy powinni ograniczyć spożycie błonnika i pełnoziarnistych produktów na rzecz przetworzonych białych produktów spożywczych, takich jak biały ryż i bagietki [8].

Zalecana podaż błonnika w diecie sportowców z mukowiscydozą to 10–30 g dziennie, z ograniczeniem przed treningiem i zawodami, aby zminimalizować ryzyko problemów żołądkowo-jelitowych.

Białko

Główna rola białka w organizmie to wzrost, naprawa i utrzymanie struktury komórek i tkanek, m.in. mięśni. Zdobywanie masy mięśniowej jest możliwe dzięki połączeniu odpowiedniej aktywności fizycznej i dobrze zbilansowanej diety. Właściwa podaż białka w diecie stanowi klucz do prawidłowego rozwoju organizmu, regeneracji tkanek i pokrycia codziennych strat energetycznych. U sportowców białko wspomaga zwiększanie masy mięśniowej oraz naprawę uszkodzeń tkanek po wysiłku fizycznym. Międzynarodowe Towarzystwo Żywienia Sportowego (ISSN) zaleca, aby zdrowe osoby aktywne fizycznie spożywały od 1,4 do 2,0 g białka na kilogram masy ciała dziennie, co mieści się w zakresie 10–35% całkowitego dziennego spożycia białka [5].

Rekomenduje się spożywanie pełnowartościowych produktów białkowych, ale suplementacja białkiem jest również bezpieczna i wygodna. Spożywanie białka w okresie okołotreningowym może poprawić regenerację i przyrosty beztłuszczowej masy ciała, głównie dzięki zwiększeniu całkowitej dziennej podaży białka. Suplementy białkowe, aminokwasy egzogenne (EAA) i leucyna są korzystne dla osób aktywnych fizycznie, ponieważ zwiększają tempo syntezy białek mięśniowych (MPS), zmniejszają ich degradację i wspomagają regenerację. Ważne jest, aby spożywać białka o uzupełniającym się składzie aminokwasowym w jednym posiłku, ponieważ przerwa dłuższa niż 4–6 godzin może prowadzić do niewykorzystania brakujących aminokwasów [5, 9, 11].

W wypadku restrykcji kalorycznych lub nagłej bezczynności, np. z powodu kontuzji, podwyższone spożycie białka do poziomu 2,0 g/kg masy ciała na dzień lub więcej, rozłożone równomiernie w ciągu dnia, może zapobiegać utracie masy beztłuszczowej. Dla osób, które stosują zrównoważoną dietę i spożywają różnorodne źródła białka w posiłkach i przekąskach, koktajle i suplementy białkowe mogą okazać się zbędne. Nie dość, że są one kosztowne, to w dodatku ich nadmiar nie przynosi dodatkowych korzyści zdrowotnych [12].

Sportowcy z mukowiscydozą powinni dążyć do tego, aby białko stanowiło co najmniej 20% całkowitego spożycia kalorii. Ma to istotną rolę dla utrzymania lub odzyskania beztłuszczowej masy ciała oraz poprawy ogólnego stanu zdrowia. Wysokie spożycie białka jest kluczowe nie tylko z powodu zwiększonego zapotrzebowania energetycznego związanego z aktywnością fizyczną, ale także ze względu na przewlekły stan zapalny i zwiększony wysiłek oddechowy charakterystyczny dla mukowiscydozy [7].

Po zawodach sportowych lub intensywnych treningach wysokiej jakości odżywki białkowe mogą stanowić wygodną i podręczną opcję regeneracji, szczególnie gdy ma się ograniczony dostęp do jedzenia. Ważne jest, aby pamiętać, że osoby przyjmujące enzymy trzustkowe (np. Kreon®) powinny stosować je również przy spożyciu koktajli białkowych [5]. Typowy koktajl białkowy zawiera około 20 g białka, co odpowiada połowie piersi kurczaka lub połowie puszki tuńczyka.

Tłuszcze

Tłuszcze są niezbędnym składnikiem zdrowej diety. Dostarczają energii i podstawowych elementów błon komórkowych oraz ułatwiają wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Tłuszcze przekształcają się w energię wolniej niż węglowodany, dlatego nie nadają się jako „paliwo” do ćwiczeń.

Dla sportowców z mukowiscydozą tłuszcze są ważnym źródłem kalorii, dlatego nie należy zmniejszać ich spożycia podczas zwiększonej aktywności fizycznej, a wręcz przeciwnie – może być konieczne ich zwiększenie, aby pokryć większe zapotrzebowanie energetyczne związane z ćwiczeniami.

Zaleca się, aby tłuszcze w diecie osób z mukowiscydozą stanowiły 35–40% całkowitej energii, jednak spożycie tłuszczów nasyconych powinno być ograniczone do mniej niż 10% całkowitej energii. Rekomenduje się unikanie nadmiaru tłuszczów nasyconych, aby zmniejszyć ryzyko prozapalnych efektów.

Ważne jest, aby koncentrować się na zdrowych tłuszczach jednonienasyconych i wielonienasyconych. Tłuszcze jednonienasycone można znaleźć w awokado, oliwie z oliwek, oleju rzepakowym i orzechach. Tłuszcze wielonienasycone, szczególnie omega-3, występują w oleju lnianym, sojowym, rybach (np. w łososiu, makreli) i orzechach włoskich. Suplementacja omega-3 (EPA i DHA) może przynieść organizmowi wiele korzyści, np. poprawę funkcji płuc i zmniejszenie częstości podawania antybiotyków [13].

Rola sodu w diecie sportowca z mukowiscydozą

Sód to jeden z najważniejszych składników w diecie pacjenta z mukowiscydozą, który nieustanie zmaga się z nadmierną jego utratą na skutek częstych infekcji, gorączki, wysiłku fizycznego, a nawet upalnych dni – wtedy pacjent traci sód wraz z potem.

Podczas gdy osobom zdrowym zaleca się minimalizowanie sodu w diecie, w wypadku chorych na mukowiscydozę rekomenduje się zwiększenie jego spożycia (w postaci soli lub produktów spożywczych) w każdym posiłku. Dobrą praktyką jest nie tylko dosalanie potraw podczas gotowania i na talerzu, ale również wybieranie produktów bogatych w sód, takich jak słone przekąski, wędliny, konserwy, kiszona kapusta i kiszone ogórki. Ponadto pożądane byłoby picie specjalnie przygotowanych napojów z odpowiednią ilością sodu (np. napoje izotoniczne), podobnie jak robią to intensywnie trenujący sportowcy.

Sportowcy z mukowiscydozą mają szczególne potrzeby związane z suplementacją sodu ze względu na zwiększone ryzyko jego utraty wraz z potem podczas intensywnej aktywności fizycznej. Może to prowadzić do hiponatremii (niskiego poziomu sodu we krwi) i odwodnienia. Zalecana dzienna dawka sodu dla dorosłych z mukowiscydozą wynosi około 6000 mg, co odpowiada dwóm lub trzem łyżeczkom soli kuchennej. Aby osiągnąć tę wartość, utrzymać odpowiedni poziom elektrolitów i zapobiec objawom niskiego poziomu sodu, takim jak skurcze mięśni, zmęczenie i nudności, można stosować suplementację sodem, na przykład używać ampułek z chlorkiem sodu. Dawkowanie należy dostosować indywidualnie, w porozumieniu z lekarzem.

Wytyczne ESPEN zalecają również ocenę potrzeby suplementacji sodu poprzez uzyskanie stosunku sodu do kreatyniny w moczu [16].

Nawodnienie sportowca

Ćwiczenia powodują nagrzewanie się ciała, a ponieważ organizm działa wydajnie tylko w wąskim zakresie temperatur, pocenie się pomaga w jego ochłodzeniu. Odparowujący pot chłodzi ciało, ale nadmierne pocenie się może spowodować odwodnienie. Odwodnienie z kolei obciąża serce i płuca, ponieważ organy te muszą ciężej pracować, aby pompować krew, a także może prowadzić do problemów z jelitami, takich jak zaparcia lub zatory jelitowe. Niewystarczające nawodnienie wpływa też negatywnie na zdolność do ćwiczeń i może powodować zagęszczenie plwociny, co utrudnia jej usunięcie.

Do zastępowania utraconych płynów doskonała jest woda. Równie szybko lub szybciej niż zwykła woda są wchłaniane napoje izotoniczne, które zawierają trochę soli i węglowodanów (5–8 g/100 ml), co pomaga w uzupełnianiu strat sodu i dostarczaniu energii mięśniom. Napoje te mogą być szczególnie przydatne, jeśli ćwiczy się dłużej niż godzinę. Korzystanie ze smakowego napoju sportowego zachęca do picia i tym samym zmniejsza skutki odwodnienia. Warto też samodzielnie przygotowywać napoje izotoniczne. Domowy napój izotoniczny można przyrządzić, mieszając 200 ml soku, np. pomarańczowego lub jabłkowego, 800 ml wody i 1/4 łyżeczki soli kuchennej (ok. 1,25 g).

Objawy odwodnienia

W większości dyscyplin sportowych odwodnienie powyżej 2% masy ciała (które niestety naprawdę łatwo osiągnąć) pogarsza zdolności wysiłkowe. Objawy odwodnienia obejmują zmęczenie, suchość w ustach, pragnienie, bóle głowy, drażliwość, zaczerwienioną skórę, ciemny mocz, osłabienie, zawroty głowy, skurcze i obfite pocenie [14].

Kontrola nawodnienia

Sprawdzenie koloru moczu może w prosty sposób pomóc w ocenie nawodnienia – ciemny mocz sugeruje odwodnienie i konieczność picia większej ilości płynów podczas ćwiczeń. Przed sesją treningową warto sprawdzić kolor moczu, aby się upewnić, że jesteśmy odpowiednio nawodnieni.

Rysunek . Ocena nawodnienia organizmu [15]

Suplementacja sportowca z mukowiscydozą – kreatyna

Kreatyna to naturalnie występujący związek, który można znaleźć w mięsie i rybach. Większość zapasów kreatyny w organizmie znajduje się w mięśniach.

Korzyści z podaży kreatyny dla sportowców i osób z mukowiscydozą są wielorakie:

• zwiększenie siły mięśniowej – kreatyna pomaga w krótkoterminowych wysiłkach maksymalnych, np. sprinty, poprzez zwiększenie zapasów energii w mięśniach;
• poprawa wydolności – suplementacja kreatyną może poprawić ogólną wydolność fizyczną, umożliwiając intensywniejsze treningi;
• przyrost masy mięśniowej –substancja ta może wspierać przyrost masy mięśniowej poprzez zwiększenie retencji wody w komórkach mięśniowych;
• regeneracja – kreatyna może przyspieszać regenerację po intensywnych wysiłkach fizycznych.

Badania nad suplementacją kreatyny u osób z mukowiscydozą wykazują, że związek ten może przynieść pewne korzyści, takie jak zwiększenie i poprawa siły mięśniowej.

Niestety aktualnie wciąż brakuje konkretnych badań dotyczących wpływu kreatyny na osoby z mukowiscydozą. W jednym z badań pilotażowych [10] zaobserwowano poprawę siły mięśniowej bez poważnych skutków ubocznych, chociaż pojawiły się pewne doniesienia o ryzyku odwodnienia i problemach nerkowych. Wyniki te sugerują, że suplementacja kreatyną może być korzystna, ale wymaga dalszych obserwacji i konsultacji z dietetykiem przed rozpoczęciem suplementacji.​

Podsumowując, kreatyna może mieć potencjalne korzyści dla osób z mukowiscydozą, ale należy ją stosować ostrożnie i pod nadzorem specjalisty [10].

Praktyczne porady dietetyka – jak jeść więcej?

Wybieraj produkty o wysokiej kaloryczności

Aby zwiększyć masę ciała, warto włączyć do diety produkty o wysokiej kaloryczności na 100 g, takie jak:

• masło orzechowe (588 kcal/100 g),
• gorzka czekolada (590 kcal/100 g),
• oliwa z oliwek (884 kcal/100 g),
• suszone owoce (280 kcal/100 g).

Bierz przekąski do szkoły lub pracy

Przygotuj pojemnik z mieszanką 50 g daktyli, 50 g czekolady i 50 g orzechów i skub ją przez cały dzień. To daje około 700 kcal bez większego wysiłku.

Pij koktajle

Shake dostarczy dużo więcej kalorii niż posiłek stały przy mniejszym uczuciu sytości.

Shake à lasnickers

Składniki

• 500 ml mleka,
• 2 banany,
• 30 g masła orzechowego,
• 30 g suszonych daktyli,
• 20 g odżywki białkowej,
• 10 g kakao.

Sposób przygotowania

Zblenduj wszystkie składniki i wypij dwie szklanki (ok. 840 kcal).

Zrezygnuj z pełnoziarnistych produktów

Ciemne pieczywo zamień na chleb tostowy, a brązowy ryż na biały. Dzięki temu zjesz mniej błonnika i szybciej zgłodniejesz po posiłku.

Pij soki owocowe

Posiłki popijaj sokiem owocowym. Kubek soku pomarańczowego to dodatkowe około 150 kcal.

Wybieraj produkty przetworzone

Włączaj do diety produkty przetworzone, takie jak chleb tostowy, gotowe naleśniki czy dostępne w supermarkecie ciastka „Delicje”. Badania pokazują, że włączanie produktów przetworzonych ułatwia spożycie większej liczby kalorii.

Ogranicz warzywa i owoce

Ogranicz spożycie warzyw i owoców do maksymalnie 150 g na posiłek, aby uniknąć nadmiaru błonnika.

Inne strategie

• Owoce pod ręką: banany i winogrona zawsze można mieć przy sobie.
• Shake z płatkami owsianymi to dobry sposób na dodatkowe kalorie.
• Soki owocowe lub warzywne mogą zastąpić część warzyw i owoców.
• Płynne formy posiłków: shake i koktajl są łatwiejsze do spożycia niż stałe posiłki.
• Zupy krem z dodatkiem ryżu lub makaronu – dodanie do zupy ryżu lub makaronu wzbogaca posiłek o dodatkowe węglowodany, a tym samym zwiększa energetyczność dania.
• Gotowanie na kilka porcji: przygotuj większe ilości jedzenia na kilka dni.
• Dłuższe gotowanie makaronu i ryżu, gdyż rozgotowane produkty, np. makaron czy ryż,są łatwiejsze do spożycia.
• Słodycze i cukier: landrynki, żelki i sorbety są źródłem węglowodanów bez tłuszczu.

Unikaj jednak tłustych produktów, takich jak czekolada i lody, ze względu na niezdrowe tłuszcze typu trans. Dobrym pomysłem jest wyliczenie 10% dziennego zapotrzebowania kalorycznego i spożywanie go w formie słodyczy, np. żelek, co nie zrujnuje zdrowia, ale ułatwi spożycie wyznaczonej liczby kalorii.

Fortimel – źródło dodatkowej energii w diecie

Fortimel Max to wysokokaloryczny suplement diety produkowany przez Nutricia, przeznaczony głównie dla osób z dużym deficytem kalorycznym lub niedożywieniem. Ten produkt jest szczególnie przydatny dla osób z mukowiscydozą ze względu na ich zwiększone zapotrzebowanie kaloryczne oraz problemy z wchłanianiem składników odżywczych [17].

Korzyści wynikające ze stosowania wysokokalorycznych suplementów diety dla sportowców z mukowiscydozą:

• zwiększone zapotrzebowanie kaloryczne – Fortimel Max dostarcza bardzo dużą liczbę kalorii w małej objętości, co jest korzystne dla sportowców z mukowiscydozą, którzy potrzebują dodatkowej energii do utrzymania masy ciała i funkcji mięśni;
• wysokie stężenie białka – odżywka ta pomaga w budowaniu i regeneracji mięśni;
• łatwość spożycia – mała objętość przy dużej wartości energetycznej sprawia, że Fortimel Max jest łatwy do spożycia nawet podczas intensywnych treningów lub zawodów.

Zazwyczaj zaleca się spożywanie Fortimelu Max w małych ilościach rozłożonych w ciągu dnia, aby zminimalizować ryzyko problemów żołądkowo-jelitowych związanych z jego wysoką osmolalnością ¹. Typowa dawka to jedna butelka (300 ml) na dzień, która dostarcza około 720 kcal i jest podzielona na kilka porcji spożywanych w ciągu dnia. Aby uniknąć problemów z tolerancją, zaleca się dzielenie jednej butelki na 2–3 mniejsze porcje spożywane w różnych porach dnia.

Fortimel Max to skuteczny suplement diety, który może znacząco pomóc osobom z mukowiscydozą, zwłaszcza tym, które są aktywne fizycznie i mają zwiększone zapotrzebowanie kaloryczne.

Wskazówki dotyczące wysokiej osmolalności:

• monitorowanie objawów – osoby stosujące Fortimel Max powinny być świadome objawów takich jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunka czy nudności, które mogą sugerować nietolerancję produktu z powodu jego wysokiej osmolalności;
• hydratacja –ważne jest, aby wypijać odpowiednią ilość płynów w ciągu dnia, aby wspomóc trawienie i absorpcję składników odżywczych.

Bibliografia

1. Bull F.C., Al-Ansari S.S., Biddle S. i in. World Health Organization 2020 guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Br J Sports Med, 2020; 54 (24): s. 1451–1462.
2. Southern K.W., Addy C., Bell S. C., Bevan A., Borawska U., Brown C., Burgel P.R., Button B., Castellani C., Chansard A., Chilvers M.A., Davies G., Davies J.C., De Boeck K., Declercq D., Doumit M., Drevinek P., Fajac I., Gartner S., … van Koningsbruggen-Rietschel S. (2024). Standards for the care of people with cystic fibrosis; establishing and maintaining health. Journal of Cystic Fibrosis, 23 (1), s. 12–28.
3. Mountjoy M., Sundgot-Borgen J.K., Burke L.M. i in. IOC consensus statement on relative energy deficiency in sport (RED-S): 2018 update. Br J Sports Med, Jun 2018; 52 (11): s. 687–697.
4. Matras A. Jedz normalnie, osiągaj więcej. Dietetyka #NieNaŻarty. Altenberg, Warszawa, 2022.
5. Exercise nutrition in cystic fibrosis. Cystic Fibrosis Dietitian Group UK (CFDGUK). Cystic Fibrosis Trust, 2018.
6. Sands D., Walicka-Serzysko K., Doniec Z., Mastalerz-Migas A., Batura-Gabryel H., Pierzchała W. Recommendations for management in cystic fibrosis for general practitioners, COMPAS CF. Pediatria Polska – Polish Journal of Paediatrics, 2017; 92 (4): s. 431–445.
7. Neri L.C.L., Simon MISDS, Ambrósio V.L.S. i in. Brazilian Guidelines for Nutrition in Cystic Fibrosis. Einstein (Sao Paulo), 1 Apr 2022; 20: eRW5686.
8. McKeown N.M., Fahey G.C., Slavin J., van der Kamp J.-W. Fibre intake for optimal health: How can healthcare professionals support people to reach dietary recommendations? The BMJ, 2022; 378, e054370.
9. Jäger R., Kerksick C.M., Campbell B.I. i in. International Society of Sports Nutrition Position Stand: protein and exercise. J Int Soc Sports Nutr 2017; 14, 20.
10. Braegger C.P., Schlattner U., Wallimann T., Utiger A., Frank F., Schaefer B., Heizmann C.W., Sennhauser F.H. Effects of creatine supplementation in cystic fibrosis: results of a pilot study. J Cyst Fibros, Dec 2003; 2 (4): s. 177–182.
11. Hulmi J.J., Lockwood C.M., Stout J.R. Effect of protein/essential amino acids and resistance training on skeletal muscle hypertrophy: A case for whey protein. Nutr Metab (Lond), 2010; 7, 51.
12. Papadopoulou S.K. Rehabilitation Nutrition for Injury Recovery of Athletes: The Role of Macronutrient Intake. Nutrients, 2020; 12 (8): 2449.
13. Barnard Neal D., Nutrition Guide for Clinicians, Cystic Fibrosis. 3rd ed., Physicians Committee for Responsible Medicine, 2023.
14. Sawka M.N., Burke L.M., Eichner E.R., Maughan R.J., Montain S.J., Stachenfeld N.S. American College of Sports Medicine position stand. Exercise and fluid replacement. Med Sci Sports Exerc, Feb 2007; 39 (2): s. 377–390.
15. Kim J., Park S., Kang J. Development of urine hydration system based on urine color and support vector machine. Journal of Medical Systems, 2020; 44 (2), s. 30.
16. Turck D., Braegger C.P., Colombo C., Declercq D., Morton A., Pancheva R., Robberecht E., Stern M., Strandvik B., Wolfe S., Schneider S.M., Wilschanski M. ESPEN-ESPGHAN-ECFS guidelines on nutrition care for infants, children, and adults with cystic fibrosis. Clinical nutrition, Edinburgh, Scotland, 2016; 35 (3), s. 557–577.
17. Silva G.F., J. Simmonds N., Roth Dalcin P. Clinical characteristics and outcomes in adult cystic fibrosis patients with severe lung disease in Porto Alegre, southern Brazil. BMC Pulm Med 20, 2020; 194.

Przypisy

1. Osmolalność to stężenie substancji rozpuszczonej w roztworze, wyrażone jako liczba moli substancji czynnych osmotycznie rozpuszczonych w jednym kilogramie rozpuszczalnika (wody). Przyp. red. ↩︎