Wakacje – rozsądne wykorzystanie czasu wolnego przez dzieci i młodzież

XXI wiek to czas intensywnego rozwoju technologii informacyjnych, szybkiego komunikowania się oraz łatwego przemieszczania się po świecie. Współcześnie ze względu na rozwój automatyzacji człowiek powinien mieć więcej czasu wolnego. Uczniowie po dziesięciu miesiącach intensywnej nauki szkolnej otrzymują świadectwo szkolne oraz dwa miesiące wolnego czasu. Dla młodego człowieka, który przez dłuższy czas miał wypełniony swój każdy dzień od wczesnego świtu do nocy, ważne jest, by okres wakacyjny również dobrze i przemyślanie zaplanować.

Czas wolny, który wówczas otrzymują dzieci i młodzież, może być znaczącym stymulatorem ich rozwoju biologicznego, w tym morfologicznego i funkcjonalnego, psychicznego oraz społecznego. Kiedy podejmuje się określone formy aktywności fizycznej, intelektualnej czy społecznej, wówczas wywołuje się również pożądane skutki wychowawcze. Są one związane zarówno z procesem socjalizacji ludzi, którzy wychowują się w „normalnych” rodzinach, oraz dotyczą też resocjalizacji młodzieży, która przysparza problemy wychowawcze, pochodzącą często z rodzin dysfunkcyjnych oraz przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych 1.

Warto na długo przed okresem wakacji pomyśleć o tym, jak mądrze zagospodarować ten czas i nie mówię tu tylko o zaplanowaniu tygodniowego lub dwutygodniowego urlopu spędzonego wspólnie, całą rodziną, podczas którego dzieci mają okazję ciągłego przebywania z rodzicami, ale również takiego zaplanowania tego czasu, by po okresie wspólnego odpoczynku nie pozostawić na pozostałą część czasu dziecka przed ekranem telewizora czy komputera. Wakacje mogą być okresem satysfakcjonującego wykorzystania czasu wolnego. U dzieci i młodzieży, która w czasie szkoły była poddawana ciągłej presji nauki, rywalizacji szkolnej, trzeba zadbać, by dać im odpowiednią ilość czasu na spowolnienie i wyciszenie. Organizm przyzwyczajony do wytężonej pracy w nieustającej dawce adrenaliny musi nauczyć się regenerować swoje siły. Niestety, najczęściej obserwujemy przeznaczenie czasu wolnego na przeglądanie informacji w Internecie, granie w gry komputerowe czy oglądanie telewizji. A  przecież młody człowiek w swoim czasie wolnym powinien uprawiać sport, doświadczać przygód wraz ze znajomymi.

W artykule Olgi Woźniak Czasu wolnego naucz nas, Panie znajduje się „recepta” na odpowiednie zaplanowanie czasu wolnego. Zdaniem autorki trzeba szczegółowo zaplanować swój rozkład zajęć i nie żałować na to piętnastu minut, które nam to zajmie. Rozsądne ustalenie harmonogramu działań pozwala zaoszczędzić znacznie więcej czasu. Trzeba określić priorytety. To, co jest ważnego do zrobienia czy zrealizowania, powinno znajdować się na pierwszych stronach listy, a te pomysły, z których ewentualnie można zrezygnować, pod jej koniec. Nie powinno się brać na siebie zbyt wielu zadań. Trzeba też nauczyć się odmawiać znajomym, którzy zajmują się czymś nieważnym. To niezwykle istotne w przypadku, gdy nasze dziecko podczas spotkań ze swoimi rówieśnikami spędza z nimi czas wyłącznie przed ekranem komputera, grając w gry komputerowe. Nauczmy swoje dziecko, by potrafiło się przeciwstawiać, odmówić koleżeństwu takiej formy spędzania wolnego czasu, ma ono też umieć zaproponować coś w zamian. Kiedy mamy do wykonania pracochłonne zadanie, które zabierze nam dużą ilość czasu, starajmy się podzielić je na mniejsze części. Taki sposób pozwoli uporać się z nim szybciej i nie zniechęci od razu. Nauczmy się odpisywania na e-maile od razu i oddzwaniania w ważnych sprawach. Zaległości sprawiają, że trudno jest przypomnieć sobie, o co właściwie chodziło w danej sprawie. Bądźmy jednak czujni – nasze dzieci nie zawsze chcą dzielić się z nami swoją prywatnością. Najważniejsze, by rozmawiać z nimi, podpowiadać, wskazywać, co jest odpowiednie, dobre i fajne, a co niesie ze sobą niebezpieczeństwo, co jest zagrożeniem dla młodego człowieka. Wolny czas to także okres, w którym warto planować sobie czas trwania spotkań ze znajomymi. Przeważnie dobrze znający się koledzy i koleżanki chętnie przebywają ze sobą przez cały dzień. Rodzice powinni wiedzieć i ustalić z góry, w jaki sposób będą wspólnie spędzać czas ich pociechy.

Kodeks czasu wolnego zaprezentowany przez Olgę Woźniak zakłada również to, by nie oszukiwać samego siebie. Jeżeli nie chce nam się wziąć za coś do pracy, trzeba zrobić coś innego pożytecznego bądź przyjemnego. Ten czas warto spożytkować w inny sposób, ale nie przed pożeraczami czasu, które dają tylko i wyłącznie złudzenie zajęcia, jakim jest telewizja lub siedzenie w sieci. By wszystko zrobić zawsze na czas i nie być niewolnikiem zegarka, warto ustawić sobie wskazówki na kilka minut do przodu. To pozwala nie czuć się, że jesteśmy w ciągłym biegu 2.

Czas wolny dzieci i młodzieży jest zdecydowanie różny od czasu osób dorosłych. Dzieci są zależne od swoich rodziców, muszą wiedzieć, że ich brak doświadczenia w radzeniu sobie z sytuacjami życiowymi, niedojrzałość psychiczna są powodem do tego, by to dorosły w pełni decydował o wyborze sposobu spędzania wolnego czasu. Zależność wobec dorosłych widać również w sferze finansowej 3.

Prawidłowo i dobrze zorganizowany czas wolny to wartość, która sprzyja wychowaniu, kształceniu i edukacji młodego pokolenia. Czas wolny niekoniecznie musi być spożytkowany na ciągłe spotkania z koleżeństwem czy innymi dorosłymi. Można go także spędzić w samotności, by odczuć wytchnienie i spokój od codziennych obowiązków. Dla dzieci czas wolny jest wypoczynkiem, który najczęściej przybiera formę czynnego działania, rekreacji. Badania K. Szewczuk na grupie uczniów klas trzecich szkoły podstawowej wskazały, że dzieci mieszkające na wsi uważają, że mają bardzo dużo czasu wolnego. Ich rówieśnicy mieszkający w mieście wskazywali natomiast, że mają mało czasu wolnego. Badana grupa uczniów zamieszkująca wieś wskazywała, że swój czas wolny najczęściej spędzają w gronie rodziny (z mamą lub tatą), natomiast dzieci w mieście czas ten spędzają z kolegami i koleżankami. Dzieci w swoim czasie wolnym uczestniczą też w zajęciach pozalekcyjnych i dodatkowych. Wiele rodzin przeznacza swój wolny czas na zakupy w galeriach i centrach handlowych, gdzie regenerują swoje siły po ciężkim dniu, bądź wybierają te miejsca, by „zabić” choć część czasu wolnego.

Kiedy wpisujemy do wyszukiwarki Google hasło „jak spędzić wakacje z dzieckiem”, wyskakuje nam wiele stron, które oferują m.in. oferty wakacyjne w Polsce i na świecie oraz różnego rodzaju porady z zakresu efektywnego spędzania czasu wolnego. Na stronie www. juniorowo.pl przytoczono wiele przykładów fajnego spędzania czasu wolnego podczas wakacji z dzieckiem, np.: wyjazd do jakiegoś centrum nauki, do zoo, do skansenu. Elżbieta Manthey poleca, by w okresie wakacji wrzucić na luz i oswoić się w tym czasie z hasłem „nic nie musimy”. „Wakacje powinny być przede wszystkim przyjemne, a  nie efektywne. Nie róbmy z nich jeszcze jednego obowiązku. Pozwólmy sobie na niedoskonałości. Dajmy sobie czas na zwolnienie tempa. Lepiej zobaczyć pięć miejsc i nacieszyć się nimi, niż dziesięć w pośpiechu i atmosferze przesiąkniętej irytacją. Planujmy atrakcje wspólnie, całą rodziną. Uwzględnijmy potrzeby wszystkich jej członków i pozostawmy trochę miejsca na improwizację i nic nierobienie” 4.

Wyszukując hasło „jak mam spędzić wakacje”, uzyskujemy szereg porad w stylu trzydziestu pomysłów na wakacje w domu; masz urlop, ale nie masz pieniędzy; jak miło spędzić wakacje i się nie nudzić.

Na stronie BeMaster istnieje lista pomysłów na wakacje w domu, wśród nich znajdują się takie podpowiedzi jak:

1. podziwianie wschodu słońca,
2. wysypianie się maksymalnie i bez ograniczeń,
3. codzienną aktywność na dworze przez minimum trzy godziny,
4. robienie sobie domowego SPA,
5. spędzanie czasu z rodziną,
6. zwiedzanie miasta, w którym się mieszka,
7. zrobienie tego, co odkłada się na wolną chwilę,
8. czytanie książki w hamaku,
9. zorganizowanie wspólnych zawodów sportowych,
10. rozbicie namiotu na ogrodzie,
11. malowanie w plenerze,
12. posadzenie roślin w ogrodzie,
13. wyjazd na pobliskie jezioro lub basen,
14. picie świeżych soków owocowych i jedzenie warzyw,
15. zorganizowanie pikniku,
16. wyjście na koncert,
17. zrobienie minimum stu zdjęć z wakacji.

Ta lista jest oczywiście otwarta i ukazuje bardzo prozaiczne czynności, które często przychodzą nam najtrudniej. Nie trzeba głowić się i trudzić, by wymyślić super pomysły na wakacje. Trzeba po prostu żyć w zgodzie ze swoimi potrzebami i możliwościami. Rozsądne wykorzystanie czasu wolnego przez dzieci i młodzież ma sprawić, że będą pełni sił i chęci do kolejnej wytężonej pracy przez następne dziesięć miesięcy nauki szkolnej. Powrót do szkoły powinien być po takim okresie łatwiejszy, a chęć do nauki większa. Postarajmy się my – rodzice, zadbać o to, by okres wakacyjny był dla naszych dzieci miłą przygodą, beztroskim relaksem, a  dorosłym przyniósł spokój i radość wspólnego planowania i spędzania wolnego czasu.